Инсультка каршы көрәш атнасы (Бөтендөнья инсультка каршы көрәш көне хөрмәтенә 29 октябрь) 27 октябрь-02 ноябрь 2025 ел.
Инсульт (латинча insulto — «мигә сугу») — мидәге кан әйләнеше кискен бозылу, бу нерв күзәнәкләренең үлеменә, ми тукымаларының җимерелүенә һәм аның функцияләренең бозылуына китерә.
Ике төп төре аерыла:
Ишемик инсульт (очракларның якынча 80%) — кан тамырларының томалануы;
Геморрагик инсульт — мигә кан саву (кан тамыры стенкасының өзелүе).
Инсультны китереп чыгарырга мөмкин булган факторлар: йөрәк-кан тамырлары авырулары, югары кан басымы, шикәр диабеты, югары холестерин дәрәҗәсе, симерү, физик активлык булмау, тәмәке тарту һәм артык алкоголь куллану, стресслар.
Инсультның беренче билгеләрен тиз арада танырга мөмкинлек бирүче бик нәтиҗәле һәм гади тест бар.
Тест УЗП дип атала.
Аның исемендәге һәр хәреф нәрсә эшләргә кирәклеген искә төшерә:
У – авыруны елмаерга сорагыз. Инсультның башлангыч стадиясендә авыруның елмаюы «кыйшайган» яки «бөгелгән» булачак. Бу авыруның йөзенең яртысы буйсынмый башлавы белән аңлатыла, нәтиҗәдә, авызның бер почмагы аска төшкән булачак.
З – авыруны сезнең белән сөйләшергә сорагыз. Инсульт алды халәтендә авыруның сөйләме аңлаешсыз була. Аны исерек кешенең сөйләме белән чагыштырырга мөмкин.
П - авырудан бер үк вакытта ике кулын да өскә күтәрүен сорагыз. Әлбәттә, авыру моны эшли алса. Нәтиҗә ачык булачак. Гәүдәнең зарарланган ягыннан кул икенчесенә караганда күпкә түбән күтәреләчәк. Һәрхәлдә, урнаштыру дәрәҗәсе бертөрле булмаячак.
Инсульт симптомнары шулай ук түбәндәгеләр булырга мөмкин:
- теләсә нинди эшчәнлектән соң яки гомумән бернинди күренеп торган сәбәпсез кинәт көчле баш авырту;
- сөйләү сәләтен югалту, шулай ук чит сөйләмнең мәгънәсен аңлау;
- көчле баш әйләнү, координация һәм тигезлек хисенең кискен бозылуы;
- кискен барлыкка килгән күрү бозылулары.
Әгәр кешедә бу симптомнарның кайберләре барлыкка килсә, кичекмәстән 103 телефоны буенча ашыгыч ярдәм чакырыгыз.
Ашыгыч ярдәм килгәнче инсульт вакытында беренче ярдәм:
- пациентка саф һава керүен тәэмин итү;
- муенны кысучы киемне чишү, шарфны салу, төймәләрне чишү, каешны йомшарту;
- пациентны ян белән горизонталь өслеккә яткыру;
- гәүдәнең торышын билгеләү, тездә бөгелгән аякны (өстәге) алга чыгару;
- косу башланса, башны янга бору һәм аның астына авыруның кулын яки төрелгән тукыма, пиджак, сөлге кую;
- көчле баш авырту булганда, башка боз (бозлы пакетны алдан юка сөлгегә төрергә кирәк) куярга мөмкин;
- авыруны мөмкин кадәр җылы итеп каплау (аеруча салкын вакытта);
- ашыгыч ярдәм килгәнче пациент белән калу.
Пациентны көткәндә, ашыгыч ярдәм килгәнче, инсульт симптомнары кайчан барлыкка килгәнен, нинди хроник авырулары барлыгын һәм нинди дарулар кабул иткәнен ачыклау бик мөһим.
ИНСУЛЬТНЫ ПРОФИЛАКТИКАЛАУ ЧАРАЛАРЫ
- Артериаль басымны контрольдә тотыгыз
- Көненә кимендә 30 минут физик күнегүләр белән шөгыльләнегез
- Сәламәт, баланслы ризык ашагыз
- Холестеринны киметегез
- Сәламәт авырлыкны саклагыз
- Тәмәке тартуны туктатыгыз һәм тәмәке тартылган урыннардан ерак булыгыз
- Алкоголь куллануны киметегез
- Йөрәк аритмиясен ачыклагыз һәм дәвалагыз — йөрәк өянәге (ФП)
- Кан шикәрен контрольдә тотыгыз
- Стресслардан качыгыз һәм алар белән көрәшергә өйрәнегез
- Йокыгызны туйдырыгыз
- Даими медицина тикшерүләре үтегез
Инсультны фаразлау мөмкин түгел, ләкин аның үсү куркынычын киметү мөмкин, барлык факторлар кешенең үзеннән тора.
Инсульт — бу хөкем түгел, вакытында ярдәм күрсәтелсә.
Ләкин аның үсешен булдырмау күпкә мөһимрәк.
Гомуми практика табибы, невролог табибы Панкратова Лариса Николаевна